Özgür İrade

Özgür irade nedir, tek başına özgür irade var mıdır biçiminde düşündüğümüzde özgür iradeden ne anladığımızın da belirtilmesi gerekir. Özgür iradeden; hiçbir dış etki altında kalmadan verdiğimiz kararları anlıyorsak burada biraz durup düşünmemiz gerekir. O anda hiçbir dış etki olmayabilir ama bunun bir de geçmişte oluşagelen bir süreci vardır. Evrende her şeyin etkileşim ve değişim dönüşüm içinde olduğu genel bakışından kendimize gelirsek; bizi var eden, yani ben duygusunun oluştuğu beynimiz; duyu organlarımızın ona ilettiği şeylerle gelişip biçimlenir. Kafatasımızın içinde tıpkı kapalı bir kutuda gibi duran beynimiz dış dünya ile iletişimi, bilgilenmeyi duyu organları aracılığıyla kurar ve anne karnında cenin durumumuzdan itibaren bu iletişim, bu bilgi alımı, bilgi işlenmesi kesintisiz sürdürülür ve bunlar da beynimizi biçimlendirir dolayısıyla bizi biçimlendirir. Yani nöron hücrelerinin bağlantılarını düzenler ve tüm bunlar; deneyim, bilgi, bilinç, fikir, gibi bizi biz yapan şeyleri oluşturur.

İşte bugüne gelene kadar bu işler ve işlemler içinde bulunduğumuz ortamda kesintisiz sürdürülür, bizi biçimlendiren, bizim düşüncelerimizi oluşturan, bizim kararlarımızı, “özgür irademizi’ belirleyen şey; cenin durumundan bugüne kadarki bu işlemlerdir.

Aynı ortamda olsak, aynı ortamda gelişsek bile herkesin farklı parmak izinin olması gibi farklı genetik ve epigenetik temelden gelen farklı biçimlenmelerin oluşturduğu farklı nöron sayıları, farklı nöron bağlantıları, farklı duyu organı biçimlenmesi gibi birçok etken vardır.

Kısaca “özgür irade” sözcüğü özgürlükten çok özgünlüğü ifade eder. Verdiğimiz kararlar geçmişten gelen bir sürecin sonucudur.

Asım Beşikci